Qeveria prej muajsh është në proces vlerësimi të skemës aktuale të pensioneve duke dhënë sinjale veç të tjerash edhe për ndryshim të mënyrës së indeksimit. Por, për ekspertët, një indeksim apo rritje e diferencuar, bazuar në masën e përfitimit shkakton pabarazi sociale dhe cenon thelbin e skemës, e cila ka si bazë të saj vitet kontributive.
Ekspertja Teuta Nunaj thotë se ata, të cilët trajtohen aktualisht me pensione të ulta duhet të mbështeten me bonuse shtesë ose pension të 13-të.
Në të njejtën linjë qendron edhe eksperti Eduard Gjokutaj, sipas të cilit mbështetja duhet të jetë e shkëputur, pra jashtë skemës së pensioneve dhe të vijë në formën e subvencionit apo kompensimit. Më shumë se 45 për qind e të moshuarve, kryesisht në zonat rurale sot trajtohen me pensione të ulta. Sipas të dhënave të Institutit të Sigurimeve Shoqërore, të ardhurat mesatare të pensionistit të qytetit në vitin 2022 ishin 18,615 lekë në muaj ndërsa të ardhurat mesatare të pensionistit të fshatit ishin 10,888 lekë në muaj.
Prej disa muajsh, Qeveria me asistencën e Bankës Botërore është duke parë aspektet, të cilat duhet të korrigjohen apo të ndryshojnë. Ajo që dihet deri në këtë fazë të procesit është, që ndërhyrja do të bëhet në disa drejtime përfshirë këtu edhe rishikimin e nivelit të kontributeve që paguhen, rritjen e kompensimeve dhe rishikimin e skemës suplementare.
Nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore mësohet se prioriteti është adresimi i mbulimit të dobët të popullsisë në moshë pune. Në këto kushte, do të synohet që stimulohen të rinjtë që të paguajnë kontributetet. Kjo nënkupton ruajtjen e normës së kontributit në një grup të arsyeshëm dhe ndoshta kryerjen e studimeve për të kuptuar nëse një periudhë më e shkurtër e kontributeve mund të nxisë më shumë punonjës për të kontribuar.
Norma e kontributit për punonjësit është në 21.6 përqind (27.9 kur përfshihen përfitimet shëndetësore dhe afatshkurtra) dhe 23 përqind për të vetëpunësuarit. Të vetëpunësuarit ruralë në skemën e subvencionuar përballen me kontribut shumë më të ulët, në 10 dhe 7.6 për qind (në varësi të rajonit). Ky lëshim është bërë me qëllim përfshirjen e sa më shumë fermerëve në skemë. Në mënyrë të vazhdueshme, Qeveria ka tentuar ndryshimin e skemës së kontributeve, por asnjë nismë nuk ka marrë dritën jeshile. Varianti që po diskutohet aktualisht është që të barazohet masa e kontributit dhe fermerëve t’ju subvencionohet një pjesë prej tyre.
Ekspertët pohojnë që këto ndërhyrje janë afatshkurtra dhe nuk e zgjidhin problemin.
Kujtojmë që formula aktuale e pensioneve, përcakton një pension bazë dhe shtesën. Pensioni bazë është rreth 9300 lekë, ndërsa shtesa bazuar në formulën e llogaritjes së pensionit është 1% për çdo vit sigurimi, shumëzuar me bazën mesatare të vlerësueshme, që personat e siguruar kanë arritur nëpërmjet kontributeve të paguara. Baza e vlerësueshme është paga e përfituar pas indeksimit me koeficientet korrespondues të çdo viti. /SCAN/
