Rreth 44 shishe Whisky skocez dërgohen në të gjithë globin çdo sekondë, duke e bërë atë pijen më të tregtuar ndërkombëtarisht në botë dhe duke gjeneruar të ardhura nga eksporti prej 4.5 miliardë paund (5.9 miliardë dollarë) vetëm vitin e kaluar.
Por për çdo litër Whisky, ka një sasi të madhe mbetjesh: rreth 2.5 kilogramë nënprodukte të ngurta të njohura si draff, 8 litra lëng të njohur si pot ale dhe 10 litra bishtaja të përdorura. Sipas Zero Waste Scotland, kjo shifër arrin në 684 mijë ton draff çdo vit. Një pjesë përdoret për ushqim për kafshët, dhe një pjesë hidhet në lumenj dhe oqeane.
Një shkencëtar i biokarburanteve ka dalë me një ide të re, për një përdorim kreativ dhe me vlerë të lartë për këto mbetje. Martin Tangney, themeluesi i Celtic Renewables, përdor një proces fermentimi për të transformuar nënproduktet e Whisky-t në lëndë biokimike që mund të zëvendësojnë një pjesë të benzinës dhe naftës së përdorur për automjetet dhe mund të përdoret gjithashtu për të prodhuar produkte të tjera me bazë nafte.
Automjete me energji Whisky
Biokarburantet nuk janë një term i ri. Në fund të viteve 1800, Rudolph Diesel eksperimentoi me vajin e kikirikut si lëndë djegëse origjinale për motorin e tij dhe në vitet 1930, Henry Ford e pa etanolin me bazë bimore si karburantin e së ardhmes.
Por ky proces do të ishte më i kushtueshëm dhe nafta ofronte një alternativë më të lirë në atë kohë. Tashmë qëllimi i Tangney-t ishte të gjente një material bazë më të lirë për t’i bërë biokarburantet komercialisht më të qëndrueshme.
Ai ngriti qendrën e parë kërkimore të biokarburanteve në Mbretërinë e Bashkuar në Universitetin Napier në Edinburg, Skoci, në vitin 2007 dhe eksploroi ‘çdo gjë nga gazetat te algat e detit’ përpara se të vendoste për nënproduktet e Whisky-t. Duke parë potencialin komercial, Tangney formoi Celtic Renewables në vititn 2011 si një start up.
Tashmë përdor një proces të njohur si fermentimi aceton-butanol-etanol (ABE) në të cilin bakteret zbërthejnë sheqernat në përzierjen e Whisky-t. Celtic Reneëables e ka provuar këtë përbërje në një Ford të pamodifikuar. Ka ecur me të në rrugët e Skocisë duke përdorur 15% biobutanol të bërë nga Whisky.
Tangney thotë se procesi i tij i fermentimit nuk është i kufizuar vetëm në nënproduktet e Whisky-t. Ai thotë se mund të përdorë mbeturina edhe nga sektorë të tjerë ushqimorë, si për shembull nga qumështi. “Kjo është ajo që ne e shohim si vlerë të shtuar”, thotë ai.
Në vitin 2021, Celtic Renewables ndërtoi biorafinerinë e parë të Skocisë në Grangemouth.
Një zgjidhje e qëndrueshme?
Biokarburantet e prodhuara nga materiale organike të rinovueshme si misri, kokrrat e sojës ose kallam sheqeri, shpesh promovohen si një alternativë me pak karbon ndaj lëndëve djegëse fosile, por prodhimi i tyre shpesh kërkon sasi të mëdha toke, thotë Alison Smith nga Universiteti i Oksfordit.
Me biokarburantet që aktualisht përbëjnë vetëm 3% të karburantit të përdorur në transportin global, është një rrugë e gjatë për të bërë përpara.
“Mbetjet e Whisky-t mund të përdoren për të krijuar më shumë se biokarburantet. Tretësit nga fermentimi i tij mund të përdoren si një alternativë ndaj vajit në plastikë, kozmetikë, farmaceutikë, veshje dhe elektronikë”, thotë Tangney.
Celtic Renewables ka mbledhur më shumë se 52 milionë dollarë, me mbështetje nga investitorët privatë, grante qeveritare dhe financime nga turma.
Pikërisht me këtë fond u krijua rafineria e parë që është në fazë testimi, derisa të hyjë në punë plotësisht në fund të këtij viti.